Całkowita niezdolność do pracy na orzeczeniu a podjęcie zatrudnienia

Czy możliwe jest podjęcie pracy przez osobę, która posiada orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy? Odpowiedź brzmi: tak.

Choć na pierwszy rzut oka może wydać się to nielogiczne, to z punktu prawnego jest to jak najbardziej możliwe. Dodatkowo przepisy wspierają zatrudnianie osób niepełnosprawnych. Jak to możliwe?

Nasz poniższy artykuł „Całkowita niezdolność do pracy” wyjaśnia kwestie zatrudnienia osób posiadających orzeczenie o niezdolności do pracy, pobierających rentę ZUS lub socjalną. Wskazujemy, co oznacza ten zapis w orzeczeniu dla pracodawcy i jakie są dodatkowe uprawnienia dla takiego pracownika.

Całkowicie niezdolny do pracy. Orzecznictwo w Polsce?

W Polsce funkcjonują dwa rodzaje orzecznictwa:

• orzecznictwo do celów rentowych. Zajmuje się nim Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wydaje orzeczenia o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy. Jest to związane z jednoczesnym przyznaniem prawa do renty.
• orzecznictwo do celów pozarentowych. Zajmują się nim Powiatowe Zespoły ds. Orzekania O Niepełnosprawności. Wydają orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (lekkim, umiarkowanym lub znacznym). Otrzymanie takiego orzeczenia nie uprawnia do otrzymania renty.

Orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy a orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Czy są różnice w orzekaniu?

Orzeczenie wydane przez ZUS o całkowitej niezdolności do pracy oraz orzeczenie wydane przez Powiatowy Zespół o stopniu niepełnosprawności funkcjonują w taki sam sposób. Jeżeli osoba niepełnosprawna przedstawi pracodawcy jedno z nich może korzystać z przysługujących uprawnień.

Orzeczenia nie oznaczają zakazu podjęcia zatrudnienia, a jedynie pozwalają przypisać daną jednostkę do określonej grupy niepełnosprawnych.

Dodatkowo orzeczenie o niezdolności do pracy wiąże się z pobieraniem renty.

Czy istnieją różnice w orzeczeniach?

Można powiedzieć, że w pewnym zakresie orzeczenia są tożsame:

• znaczny stopień jest tym samym, co orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji,
• umiarkowany stopień to orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy,
• lekki stopień niepełnosprawności to częściowa niezdolność do pracy.

Kto otrzymuje orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy?

Orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy otrzymują osoby, które z przyczyn zdrowotnych utraciły zdolność do wykonywania pracy w dotychczasowych do normalnych warunkach i nie istnieją żadne medyczne przesłanki na poprawę stanu zdrowia.

Osoba niepełnosprawna może ubiegać się o przyznanie orzeczenia ZUS:

1. o całkowitej niezdolności do pracy, gdy straciła możliwość wykonywania jakiejkolwiek pracy,
2. o częściowej niezdolności do pracy, gdy straciła możliwość wykonywania pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami.

Co oznacza orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy w obliczu zatrudnienia?

Pojęcie niezdolności do pracy odnosi się do warunków „normalnych” czyli nie uwzględniających przystosowania stanowiska.

Uzyskanie orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy nie oznacza braku możliwości podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy. Ponadto pracodawca zatrudniający taką osobę nie musi spełniać warunków Zakładu Pracy Chronionej. Wystarczy, że przystosuje miejsce pracy odpowiednio do potrzeb wynikających z niepełnosprawności pracownika. Przystosowanie ma obejmować nie tylko stanowisko, ale również pomieszczenia higieniczne, socjalno-bytowe oraz ciągi komunikacyjne.

Na pokrycie kosztów związanych z adaptacją i wyposażeniem stanowiska pracy możliwe jest uzyskanie refundacji ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Drugim rozwiązaniem jest zlecenie pracy zdalnej, podczas której osoba niepełnosprawna będzie wykonywać swoje obowiązki służbowe z miejsca swojego zamieszkania.

Kiedy przysługuje renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy?

Osoba niepełnosprawna wnioskująca o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy musi przedstawić:

1. zaświadczenie lekarskie (jest ono ważne tylko 30 dni),
2. dokumentację medyczną z przebiegu choroby,
3. udowodnić odpowiedni staż ubezpieczenia (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Aby uzyskać rentę, niezdolność do pracy musi powstać w okresach: zatrudnienia, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku z ubezpieczenia społecznego lub nie później niż 18 miesięcy od ustania tych okresów. Nie dotyczy to osób, które posiadają określony staż ubezpieczenia.

Renta może być przyznana na czas określony lub na stałe, jest jednak wypłacana do momentu osiągnięcia prawa do emerytury.

Renta socjalna a podjęcie pracy

Osoba niepełnosprawna może również ubiegać się o rentę socjalną. Ma do niej prawo, gdy całkowita niezdolność do pracy powstała:

• przed osiągnięciem pełnoletności,
• w trakcie pobierania nauki.

W przypadku renty socjalnej również możliwe jest podjęcie zatrudnienia i obowiązują te same limity zarobkowe, co w przypadku renty z tytułu niezdolności do pracy. Osoba niepełnosprawna pobierająca to świadczenie także musi monitorować wysokość kwot granicznych.

Renta a limity zarobkowe 

Fakt pobierania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy nie oznacza braku możliwości zarobku finansowego. Określa jednak pewne limity, których należy przestrzegać. W przeciwnym razie świadczenie zostanie obniżone po przekroczeniu 70% przeciętnego wynagrodzenia lub zawieszone po przekroczeniu 130% przeciętnego wynagrodzenia.

Do limitów zarobkowych wliczają się dochody pochodzące z:

• wynagrodzenia,
• działalności gospodarczej,
• zasiłek chorobowy, opiekuńczy oraz macierzyński,
• świadczenie wyrównawcze i  rehabilitacyjne,
• dodatek wyrównawczy.

Do limitów zarobkowych nie wlicza się: dochodu z tytułu umowy o dzieło (chyba, że jest wykonywana na rzecz rencisty), honorariów z działalności twórczej lub artystycznej, praw autorskich i patentowych, darowizny i zapomogi, a także wynajem nieruchomości pod warunkiem, że nie są przedmiotem działalności gospodarczej.

Osoba niepełnosprawna pobierająca rentę i jednocześnie podejmująca pracę jest zobowiązana, aby monitorować limity zarobkowe. Informacje na ten temat znajdzie na stronie internetowej ZUS, który kwartalnie publikuje jakie aktualnie obowiązują kwoty graniczne. Po ich przekroczeniu należy poinformować o tym ZUS. Jeżeli osoba niepełnosprawna nie zrobi tego w odpowiednim czasie, będzie musiała zwrócić wysokość renty za okres przekraczania limitu zarobkowego.

Całkowita niezdolność do pracy a uprawnienia pracownika niepełnosprawnego

Osoba posiadająca orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy lub o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności może być zatrudniona u pracodawcy z otwartego rynku pracy. Dodatkowo przysługują jej uprawnienia. Należą do nich:

• skrócony czas pracy – 7 godzin w trakcie dnia oraz 35 godzin tygodniowo,
• zakaz pracy w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej – nie dotyczy to sytuacji gdy wykonuje obowiązki służbowe związane z pilnowaniem mienia lub gdy lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne wyrazi na to zgodę,
• dodatkowy urlop w wymiarze 10 dni w roku kalendarzowym – przysługuje dopiero po przepracowanym jednym roku,
• dodatkowa 15 minutowa przerwa w trakcie pracy, którą osoba niepełnosprawna może wykorzystać na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek,
• zwolnienie od obowiązku w pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia – max. 21 dni w roku kalendarzowym, które pracownik z niepełnosprawnością może wykorzystać w celu odbycia turnusu rehabilitacyjnego lub w celu odbycia specjalistycznych badań lekarskich, zabiegów leczniczych, a także nabycia zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy (jeżeli nie może tego wykonać poza godzinami pracy). Uwaga wymiar dodatkowego urlopu i zwolnienia od obowiązku w pracy nie może łącznie przekroczyć 21 dni w ciągu roku.

Aby osoba niepełnosprawna mogła korzystać z powyższych uprawnień musi być zatrudniona na podstawie umowy o pracę.

Całkowita niezdolność do pracy – czy możliwe jest podjęcie pracy na umowie zlecenie?

Przepisy pozwalają osobie posiadającej orzeczenie o niezdolności do pracy lub o stopniu niepełnosprawności podjąć pracę również na podstawie umowy zlecenie. Wtedy niestety nie przysługują jej dodatkowe uprawnienia takie jak dodatkowy urlop czy krótszy wymiar czasu pracy.

Zleceniodawca nie ma obowiązku kierować zleceniobiorcy na badania profilaktyczne, jednak powinien sprawdzić jego stan zdrowia, aby upewnić się czy nie jest przeszkodą do wykonywania zadań. W tym przypadku wystarczy zwykłe zaświadczenie lekarskie, które potwierdzi to, że osoba z niepełnosprawnością może wykonywać określony rodzaj obowiązków.

Podsumowanie

Orzeczenie o niezdolności do pracy nie jest równoznaczne z zakazem pracy. Osoby niepełnosprawne pobierające rentę pracują i są zatrudniane na otwartym rynku pracy. Niezbędne w tym przypadku jest przystosowanie stanowiska, na które pracodawca może otrzymać środki z PFRON. Innym rozwiązaniem jest praca zdalna, która pozwala na wykonywanie obowiązków służbowych w miejscu zamieszkania.

Osobę niepełnosprawną pobierającą rentę obowiązują limity zarobkowe. Nie może ich przekroczyć. Jest to 70% przeciętnego wynagrodzenia, które skutkuje obniżeniem renty lub 130%, które skutkuje zawieszeniem renty. Informacji na temat kwot granicznych osoba niepełnosprawna znajdzie w komunikacie ZUS.

Osoba dysponująca orzeczeniem o niezdolności do pracy będąc zatrudniona na umowie o pracę, może korzystać z szeregu uprawnień pracowniczych. Jest to przykładowo krótszy wymiar czasu pracy, dodatkowy urlop czy dodatkowa przerwa.