Dodatkowy urlop dla osoby niepełnosprawnej. Aktualne przepisy

W niniejszym tekście omawiamy temat, jakim jest dodatkowy urlop dla osoby niepełnosprawnej. Pracownik zatrudniony na umowie o pracę, posiadający orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, ma prawo do korzystania z tego przywileju w ustalonym wymiarze.

Przedstawiamy, kto ma prawo do tego dodatkowego urlopu, jakie są zasady jego nabywania oraz udzielamy praktycznych wskazówek dotyczących jego wykorzystania.

Zasady udzielania dodatkowego urlopu dla osoby niepełnosprawnej

Dodatkowy urlop dla niepełnosprawnych dedykowany jest dla pracowników z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności. Zatrudnieni spełniający kryteria niepełnosprawności mają prawo do 10-dniowego urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym.

Ograniczeniem możliwości udzielenia dodatkowych wolnych dni od pracy jest sytuacja, gdy pracownik posiada już urlop wypoczynkowy przekraczający 26 dni roboczych lub korzysta z innego dodatkowego urlopu.

Dodatkowy urlop dla osób niepełnosprawnych:

• jest udzielany na takich samych zasadach jak zwykły urlop wypoczynkowy,
• jego wymiar zależy od czasu zatrudnienia,
• prawo do dodatkowego urlopu nabywa się po roku pracy. (W przypadku zmiany pracodawcy sumuje się okresy zatrudnienia, oznacza to, że roczny czas zatrudnienia uprawniający do dodatkowego urlopu nie musi odbywać się w jednej firmie).

Zmiana orzeczenia na znaczny i umiarkowany stopień podczas zatrudnienia

Dodatkowy urlop przysługuje jedynie pracownikom zaliczonym do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Pracownicy posiadający lekki stopień niepełnosprawności nie mają do niego prawa.

Jeśli pracownik uzyska znaczny lub umiarkowany stopień podczas trwania zatrudnienia, prawo do dodatkowego urlopu nabywa po upływie roku od tego momentu. W gorszej sytuacji i jest pracownik, który utraci stopień niepełnosprawności lub zostanie zakwalifikowany do lekkiego stopnia przez komisję orzekającą. Dodatkowy urlop przysługuje mu bowiem tylko za okres, w którym posiadał znaczny lub umiarkowany stopień.

Dodatkowy urlop dla osoby niepełnosprawnej a uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym

Zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia przysługuje pracownikom niepełnosprawnym o znacznym lub umiarkowanym stopniu w dwóch sytuacjach. Jest to:

1. Udział w turnusie rehabilitacyjnym. Wynagrodzenie za czas zwolnienia oblicza się według ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i konieczne jest przedstawienie dokumentu potwierdzającego uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym. Suma dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia na turnus rehabilitacyjny w roku kalendarzowym nie może przekroczyć 21 dni roboczych.
2. Wykonanie badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub uzyskanie zaopatrzenia ortopedycznego. Czas trwania zwolnienia zależy od potrzebnego czasu na daną czynność oraz dojazdów. Wynagrodzenie za czas nieobecności oblicza się na podstawie ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Nie ma ograniczenia co do maksymalnego łącznego wymiaru dni roboczych zwolnień w tym przypadku, o ile wymienione czynności nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Jak liczyć dodatkowy urlop dla osoby niepełnosprawnej?

Obligatoryjnie osoby, które posiadają znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności, otrzymują dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych na rok kalendarzowy.

Wyjątkiem są osoby, które mają prawo do dłuższego urlopu wypoczynkowego (powyżej 26 dni roboczych) lub otrzymują inny dodatkowy urlop na podstawie innych przepisów. W tej sytuacji nie przysługuje im dodatkowy urlop z tytułu niepełnosprawności. Kiedy jednak wymiar urlopu z innego tytułu tych pracowników jest niższy niż 10 dni roboczych, urlop dodatkowy dla niepełnosprawnych i jest udzielany, ale w niższym wymiarze. Przykładem mogą być pracownicy prokuratury, których urlop zależy od stażu pracy.

Aby skorzystać z tego dodatkowego urlopu, osoba niepełnosprawna musi przepracować co najmniej rok od dnia, w którym została zakwalifikowana do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. To odróżnia, omawiamy urlop od zasad nabywania prawa do urlopu wypoczynkowego, określonych w standardowym Kodeksie Pracy.

Przykład
Jeśli pracownik został zakwalifikowany do znacznego stopnia niepełnosprawności w październiku 2021 roku, pierwszy dodatkowy urlop wypoczynkowy będzie mu przysługiwał po upływie roku, czyli od października 2022 roku. Następnie, od 1 stycznia 2023 roku nabędzie prawo do kolejnego wymiaru tego urlopu.

Dodatkowy urlop dla osoby niepełnosprawnej zatrudnionej na niepełnym etacie

Kiedy osoba z niepełnosprawnością pracuje na etacie mniejszym niż pełny, obowiązuje zasada proporcjonalności przy przyznawaniu dodatkowego urlopu. To oznacza, że liczba dni urlopu będzie dostosowana do faktycznego wymiaru godzin pracy osoby niepełnosprawnej.

Przykład
Jeśli zatrudniona osoba z niepełnosprawnością pracuje na pół etatu, dni urlopu będą stanowiły połowę liczby dni przysługujących na pełnym etacie, czyli 5. Warto dodać, że rozlicza się go godzinowo, czyli jeden dzień urlopu to 7 lub 8 godzin w zależności od faktycznego wymiaru czasu pracy pracownika.

Obliczanie proporcjonalnego dodatkowego urlopu dla osoby niepełnosprawnej na zmniejszonym etacie może opierać się na różnych metodach. Zwykle wykorzystuje się matematyczny wzór, biorący pod uwagę procentowy udział etatu w stosunku do pełnego wymiaru pracy.

Niewykorzystany dodatkowy urlop dla osoby niepełnosprawnej

Niewykorzystany dodatkowy urlop nie zostaje utracony. Przechodzi on na kolejny rok jako urlop zaległy. Jeśli pracownik niepełnosprawny nie skorzysta z pełnego wymiaru urlopu dodatkowego w bieżącym roku kalendarzowym, pozostałe dni urlopu może wykorzystać w przyszłości. Należy jednak pamiętać, że istnieje istotne ograniczenie czasowe.

Urlop dodatkowy przedawnia się po trzech latach od daty nabycia prawa do niego. Jeśli nie zostanie wykorzystany w ciągu trzech kolejnych lat, traci się prawo do skorzystania z tego niewykorzystanego urlopu.

Gdy zatrudnienie zostaje zakończone, niewykorzystany proporcjonalny urlop dodatkowy powinien zostać przeliczony na ekwiwalent pieniężny. Jeżeli umowa zostaje rozwiązana przed zakończeniem roku kalendarzowego, pracownik otrzyma ekwiwalent za niewykorzystany urlop proporcjonalnie do okresu zatrudnienia w danym roku. W praktyce oznacza to, że pracownik otrzyma ekwiwalent za niewykorzystany urlop za te miesiące, w których faktycznie pracował.

Czym jest ekwiwalent za niewykorzystany urlop dla osoby niepełnosprawnej?

Ekwiwalent za niewykorzystany dodatkowy urlop to specjalne świadczenie. Stanowi on adekwatne wynagrodzenie za dni urlopowe, które nie zostały wykorzystane.

Aby otrzymać ekwiwalent za niekorzystanie z dodatkowego urlopu, należy złożyć odpowiedni wniosek do pracodawcy. Zazwyczaj wnioski te muszą być złożone w określonym terminie i zgodnie z wytycznymi danego pracodawcy.

Dodatkowy urlop dla osoby niepełnosprawnej a zapis w świadectwie pracy

W świadectwie pracy powinny znaleźć się informacje dotyczące wykorzystania dodatkowego urlopu przez osoby niepełnosprawne. Pracodawca musi precyzyjnie określić, ile dni urlopu wypoczynkowego i dodatkowego zostało wykorzystane przez pracownika w danym roku.

Szczególnie ważne jest, aby zapisy dotyczące urlopu dodatkowego były podane w godzinach, a nie w dniach, co jest istotne dla pracowników niepełnosprawnych, którzy pracują na niepełnym etacie.

Zapisy o wykorzystaniu urlopu dodatkowego znajdują się w punkcie 6 ust. 12 świadectwa pracy. Dzięki nim przyszły pracodawca będzie mógł ustalić, ile dodatkowego urlopu wypoczynkowego pozostało do wykorzystania przez pracownika do końca roku kalendarzowego.

Na świadectwie pracy również powinna znaleźć się informacja o podstawie prawnej, na której opiera się przyznanie urlopu dodatkowego pracownikowi z niepełnosprawnością. Różne grupy pracowników mogą mieć różne rodzaje urlopu dodatkowego.

Dodatkowy urlop dla osoby niepełnosprawnej w pigułce

Pracownicy posiadający umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności mają prawo do 10 dni roboczych dodatkowego urlopu w ciągu roku kalendarzowego. Jednakże pewne wyjątki od tej reguły istnieją, takie jak:

• przypadki, gdy pracownik ma już prawo do dłuższego urlopu wypoczynkowego
• lub uprawnienia do innego dodatkowego urlopu na podstawie innych przepisów.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy nie przepada, ale przechodzi na kolejny rok jako urlop zaległy, jednak trzeba pamiętać, że ma okres przedawnienia wynoszący 3 lata od momentu nabycia prawa do niego. Pracownicy zatrudnieni na niepełnym etacie również mają prawo do dodatkowego urlopu, ale jego wymiar jest dostosowany proporcjonalnie do liczby przepracowanych godzin.

Informacja o wykorzystanym urlopie dodatkowym powinna znaleźć się w świadectwie pracy, gdzie pracodawca precyzyjnie podaje, ile dni urlopu wypoczynkowego i dodatkowego zostało wykorzystane w danym roku. Pracownik zachęcany jest do tego, aby korzystać z dodatkowego urlopu w terminie, aby uniknąć konieczności wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego.

Warto zaznaczyć, że różne grupy pracowników mogą mieć prawo do różnych rodzajów urlopu dodatkowego, dlatego ważne jest, aby poznać podstawę prawną przyznania tego prawa. Terminowe wykorzystywanie urlopu jest korzystne zarówno dla pracowników, którzy dzięki niemu mogą zadbać o swoje zdrowie i odpoczynek, jak i dla pracodawców, którzy unikną kosztów związanych z niewykorzystanym urlopem.